ਵੈੱਬ ਡੈਸਕ (ਐਨ.ਆਈ.ਆਰ. ਮੀਡਿਆ) : ਪੂਰਬੀ ਲੱਦਾਖ ਵਿੱਚ ਜ਼ਰੂਰੀ ਅਤੇ ਪਹਿਲਾਂ ਵਾਲੀ ਸਥਿਤੀ ਬਹਾਲ ਕਰਨ ਅਤੇ ਇਸ ਨੂੰ ਅਸਲ ਕੰਟਰੋਲ ਰੇਖਾ (ਐਲਏਸੀ) ਦੇ ਨਾਲ ਵਾਪਸ ਸ਼ਾਂਤੀ ਅਤੇ ਸਥਿਰਤਾ ਲਿਆਉਣ ਲਈ ਤਕਰੀਬਨ 15 ਘੰਟੇ ਚੱਲੀ ਗੱਲਬਾਤ ਵਿਚ ਭਾਰਤੀ ਫੌਜ ਨੇ ਚੀਨੀ ਫੌਜ ਨੂੰ ਇਕ 'ਸਪਸ਼ਟ ਸੰਦੇਸ਼' ਦਿੱਤਾ ਹੈ ਕਿ ਸਰਹੱਦੀ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਲਈ ਹਰ ਪ੍ਰੋਟੋਕੋਲ ਦੀ ਪਾਲਣਾ ਕੀਤੀ ਜਾਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ। ਸਰਕਾਰੀ ਸੂਤਰਾਂ ਨੇ ਬੁੱਧਵਾਰ ਨੂੰ ਇਹ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਿੱਤੀ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਚੀਨ ਫਿੰਗਰ ਖੇਤਰ ਤੋਂ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪਿੱਛੇ ਹਟਣ ਲਈ ਤਿਆਰ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਸੂਤਰਾਂ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਚੀਨ ਭਾਰਤ ਨਾਲ ਫੌਜ ਪੱਧਰੀ ਗੱਲਬਾਤ ਵਿੱਚ ਲਚਕੀਲਾਪਣ ਦਿਖਾ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਪਰ ਅਜਿਹਾ ਪ੍ਰਤੀਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਚੀਨ ਫਿੰਗਰ ਖੇਤਰ ਤੋਂ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਬਾਹਰ ਨਿਕਲਣ ਤੋਂ ਥੋੜਾ ਝਿਜਕ ਰਿਹਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਥੇ ਕੁਝ ਮੌਜੂਦਗੀ ਬਣਾਈ ਰੱਖਣਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੈ। 

ਹਾਲਾਂਕਿ, ਸੂਤਰਾਂ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਚੀਨੀ ਪੂਰਬੀ ਲੱਦਾਖ ਦੇ ਗਾਲਵਾਨ ਵੈਲੀ, ਹੌਟ ਸਿਪ੍ਰੰਗਸ ਅਤੇ ਗੋਗਰਾ ਪੋਸਟ ਸਮੇਤ ਹੋਰ ਵਿਵਾਦ ਖੇਤਰਾਂ ਤੋਂ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਵਾਪਸ ਲੈਣ ਲਈ ਸਹਿਮਤ ਹੋਏ ਹਨ।ਫਿੰਗਰ ਚਾਰ ਦੇ ਨੇੜੇ ਦੇ ਇਲਾਕਿਆਂ ਵਿੱਚ, ਚੀਨੀ ਫੌਜਾਂ ਨੇ ਬਲੈਕ ਟੌਪ ਅਤੇ ਗ੍ਰੀਨਟੌਪ ਨਾਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਬੁਨਿਆਦੀ ਢਾਂਚਿਆਂ ਨੂੰ ਖਤਮ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਸੂਤਰਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਲੈਫਟੀਨੈਂਟ ਜਨਰਲ ਹਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਕੋਰ ਕਮਾਂਡਰ ਪੱਧਰ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਵਿੱਚਕਾਰ ਬੈਠਕ ਤਕਰੀਬਨ 15 ਘੰਟੇ ਚੱਲੀ। ਏਜੰਸੀ ਤੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਜਾਣਕਾਰੀ ਅਨੁਸਾਰ ਇਹ ਮੀਟਿੰਗ ਅੱਜ ਸਮਾਪਤ ਹੋ ਗਈ ਹੈ।ਸੂਤਰ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਗੱਲਬਾਤ ਦੌਰਾਨ ਚੀਨੀ ਫੌਜ ਨੇ ਫਿੰਗਰ ਦੇ ਖੇਤਰ ਤੋਂ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪਿੱਛੇ ਹਟਣ ਤੋਂ ਝਿਜਕ ਦਿਖਾਈ ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਫਿੰਗਰ 8 ਦੇ ਨੇੜਲੇ ਇਲਾਕਿਆਂ ਵਿਚ ਆਪਣੀ ਮੌਜੂਦਗੀ ਬਣਾਈ ਰੱਖਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸਨ।ਸੂਤਰਾਂ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਦੋਵਾਂ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੀ ਥਲ ਸੈਨਾ ਦੇ ਸੀਨੀਅਰ ਕਮਾਂਡਰਾਂ ਦਰਮਿਆਨ ਤੀਬਰ ਅਤੇ ਗੁੰਝਲਦਾਰ ਗੱਲਬਾਤ ਬੁੱਧਵਾਰ ਤੜਕੇ 2 ਵਜੇ ਤੱਕ ਚੱਲੀ। 

ਇਸ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤੀ ਪ੍ਰਤੀਨਿਧੀ ਮੰਡਲ ਨੇ ਚੀਨੀ ਪੀਪਲਜ਼ ਲਿਬਰੇਸ਼ਨ ਆਰਮੀ (ਪੀ.ਐਲ.ਏ.) ਨੂੰ 'ਲਕਸ਼ਮਣ ਰੇਖਾ' ਬਾਰੇ ਵੀ ਜਾਣੂ ਕਰਾਇਆ ਅਤੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਇਸ ਖੇਤਰ ਦੀ ਸਮੁੱਚੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ ਸੁਧਾਰ ਦੇ ਸਾਰੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਚੀਨ 'ਤੇ ਹੈ।ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਦੋਵੇਂ ਧਿਰਾਂ ਆਪਣੀਆਂ ਫੌਜਾਂ ਨੂੰ ਹਟਾਉਣ ਦੇ ਅਗਲੇ ਕਦਮ ‘ਤੇ ਸਹਿਮਤ ਹਨ ਅਤੇ ਉਮੀਦ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਦੋਵੇਂ ਸਹਿਮਤੀ ਬਿੰਦੂਆਂ 'ਤੇ ਉੱਚ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਦਰਮਿਆਨ ਵਿਚਾਰ ਵਟਾਂਦਰੇ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਕ ਦੂਜੇ ਦੇ ਸੰਪਰਕ ਵਿੱਚ ਰਹਿਣਗੇ।ਸੂਤਰਾਂ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਲੈਫਟੀਨੈਂਟ ਜਨਰਲ ਪੱਧਰੀ ਗੱਲਬਾਤ ਦਾ ਚੌਥਾ ਪੜਾਅ ਮੰਗਲਵਾਰ ਸਵੇਰੇ 11 ਵਜੇ ਐਲਏਸੀ ਦੀ ਭਾਰਤੀ ਸਰਹੱਦ ਦੇ ਅੰਦਰ, ਚੁਸ਼ੂਲ ਵਿਖੇ ਇੱਕ ਨਿਰਧਾਰਤ ਬੈਠਕ ਸਥਾਨ ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਗੱਲਬਾਤ ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਬਾਰੇ ਕੋਈ ਅਧਿਕਾਰਤ ਬਿਆਨ ਨਹੀਂ ਆਇਆ ਹੈ।

ਭਾਰਤੀ ਵਫਦ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਲੇਹ ਵਿਖੇ 14 ਵੀਂ ਕੋਰ ਦੇ ਕਮਾਂਡਰ ਲੈਫਟੀਨੈਂਟ ਜਨਰਲ ਹਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਕਰ ਰਹੇ ਸਨ। ਜਦਕਿ ਚੀਨੀ ਪੱਖ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਦੱਖਣੀ ਸਿਨਜਿਆਂਗ ਮਿਲਟਰੀ ਜ਼ੋਨ ਦੇ ਕਮਾਂਡਰ ਮੇਜਰ ਜਨਰਲ ਲਿਯੂ ਲਿਨ ਕਰ ਰਹੇ ਸਨ।ਫੌਜ ਦੇ ਮੁਖੀ ਜਨਰਲ ਐਮਐਮ ਨਰਵਾਨ ਨੂੰ ਗੱਲਬਾਤ ਦੇ ਵੇਰਵਿਆਂ ਤੋਂ ਜਾਣੂ ਕਰਵਾਇਆ ਗਿਆ, ਜਿਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸੀਨੀਅਰ ਫੌਜੀ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਨਾਲ ਵਿਚਾਰ ਵਟਾਂਦਰੇ ਕੀਤੇ। ਬਾਅਦ ਵਿਚ ਅੱਜ ਉਹ ਕਈ ਸੀਨੀਅਰ ਫੌਜੀ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਨਾਲ ਹੋਰ ਮੀਟਿੰਗਾਂ ਕਰਨ ਜਾ ਰਿਹੇ ਹਨ। 5 ਮਈ ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਏ ਤਣਾਅ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਮੰਗਲਵਾਰ ਦੋਵੇਂ ਫੌਜਾਂ ਵਿੱਚਕਾਰ ਹੋਈ ਗੱਲਬਾਤ ਸਭ ਤੋਂ ਲੰਮੀ ਸੀ। ਲੈਫਟੀਨੈਂਟ ਜਨਰਲ ਪੱਧਰ ਦੀ ਗੱਲਬਾਤ ਦਾ ਤੀਜਾ ਪੜਾਅ 30 ਜੂਨ ਨੂੰ 12 ਘੰਟੇ ਚੱਲਿਆ। ਇਸ ਪੜਾਅ ਦੇ ਦੌਰਾਨ, ਦੋਵੇਂ ਧੜਿਆਂ ਨੇ ਰੁਕਾਵਟ ਨੂੰ ਖਤਮ ਕਰਨ ਲਈ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ, ਪੜਾਅਵਾਰ ਅਤੇ ਕਦਮ-ਬੱਧ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਪਹਿਲ ਦੇ ਅਧਾਰ 'ਤੇ ਤਣਾਅ ਨੂੰ ਘਟਾਉਣ ਲਈ ਸਹਿਮਤੀ ਦਿੱਤੀ।

ਚੀਨ ਨੇ ਕਹਿ ਇਹ ਗੱਲ...

ਚੀਨ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਪੂਰਬੀ ਲੱਦਾਖ ਵਿਚ ਅਸਲ ਕੰਟਰੋਲ ਰੇਖਾ (ਐਲਏਸੀ) 'ਤੇ ਤਣਾਅ ਤੋਂ ਰਾਹਤ ਪਾਉਣ ਲਈ ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਚੀਨੀ ਫੌਜਾਂ ਦਰਮਿਆਨ ਕਮਾਂਡਰ-ਪੱਧਰੀ ਗੱਲਬਾਤ ਦੇ ਚੌਥੇ ਦੌਰ ਵਿਚ ਸੈਨਿਕਾਂ ਦੀ ਹੋਰ ਵਾਪਸੀ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਤ ਕਰਨ ਵੱਲ ਤਰੱਕੀ ਹੈ। ਚੀਨੀ ਵਿਦੇਸ਼ ਮੰਤਰਾਲੇ ਦੇ ਬੁਲਾਰੇ ਹੁਆ ਚੂਨਿੰਗ ਨੇ ਮੀਡੀਆ ਬ੍ਰੀਫਿੰਗ ਵਿੱਚ ਕਿਹਾ ਕਿ ਪੱਛਮੀ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਸਰਹੱਦੀ ਫੌਜਾਂ ਦੇ ਹੋਰ ਵਾਪਸ ਜਾਣ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਤ ਕਰਨ ਲਈ ਦੋਵਾਂ ਧਿਰਾਂ ਦੀ ਸਹਿਮਤੀ ’ਤੇ ਤਰੱਕੀ ਹੋਈ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ, "14 ਜੁਲਾਈ ਨੂੰ ਚੀਨ ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਦੀਆਂ ਫੌਜਾਂ ਦਰਮਿਆਨ ਕਮਾਂਡਰ ਪੱਧਰੀ ਗੱਲਬਾਤ ਦਾ ਚੌਥਾ ਦੌਰ ਹੋਇਆ ਸੀ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਸਰਹੱਦ ਦੇ ਪੱਛਮੀ ਸੈਕਟਰ ਵਿੱਚ ਸੈਨਿਕਾਂ ਦੀ ਵਾਪਸੀ 'ਤੇ ਸਹਿਮਤੀ ਬਣਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਗੱਲਬਾਤ ਦੇ ਆਖਰੀ ਤਿੰਨ ਦੌਰਾਂ ਵਿੱਚ ਪਹੁੰਚ ਗਈ ਸੀ ਅਤੇ ਇਸ ਦਿਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਸਬੰਧਤ ਕੰਮ ਨੂੰ ਲਾਗੂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।"ਹੁਆ ਨੇ ਕਿਹਾ, "ਅਸੀਂ ਉਮੀਦ ਕਰਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਭਾਰਤ ਚੀਨ ਨਾਲ ਮਿਲ ਕੇ ਅਸਲ ਕਾਰਵਾਈਆਂ ਨਾਲ ਸਾਡੇ ਸਮਝੌਤੇ ਨੂੰ ਲਾਗੂ ਕਰਨ ਅਤੇ ਸਰਹੱਦੀ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਂਤੀ ਬਣਾਈ ਰੱਖਣ ਲਈ ਕੰਮ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ।"ਜ਼ਿਕਰਯੋਗ ਹੈ ਕਿ 5 ਮਈ ਤੋਂ ਪੰਜ ਹਫ਼ਤਿਆਂ ਵਿਚ ਪੂਰਬੀ ਲੱਦਾਖ ਵਿਚ ਕਈ ਥਾਵਾਂ 'ਤੇ ਦੋਵਾਂ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੇ ਸੈਨਿਕਾਂ ਵਿਚਾਲੇ ਸਖਤ ਟਕਰਾਅ ਹੋਇਆ ਹੈ।ਗੈਲਵਾਨ ਵਾਦੀ ਵਿਚ ਦੋਵਾਂ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੇ ਸੈਨਿਕਾਂ ਵਿਚਾਲੇ ਹੋਈ ਝੜਪ ਵਿਚ 20 ਭਾਰਤੀ ਸੈਨਿਕਾਂ ਦੇ ਸ਼ਹੀਦ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਤਣਾਅ ਵਧ ਗਿਆ। ਚੀਨੀ ਸੈਨਿਕ ਵੀ ਇਸ ਵਿਚ ਮਾਰੇ ਗਏ ਸਨ, ਪਰ ਚੀਨ ਨੇ ਅਜੇ ਇਸ ਬਾਰੇ ਜਨਤਕ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਹੈ।